01.10.2022
Deňiz transportynyň ýatdan çykarylan tehnologiýalary
Ekranoplanlaryň doglan senesi 1962-nji ýyl hasaplanýar. Täze ulag usulynyň esasy aýratynlygy, uçaryň we ekranoletiň mümkinçilikleriniň utgaşmagydy. Ekranoplanlaryň atasy gämi gurluşyk inereneri Rostislaw Alekseýewdi.
Ekranoplan nädip uçýar
Uçar gurluşygynda we awiasiýada bir gyzykly täsir ýüze çykdy, uçar gonanda, “ekran effekti” diýilýän zat ýüze çykdy, inersenerler uçaryň hereketlendiriji güýji hökmünde ulanmagy teklip etdiler.
Gurluşynyň we işleýiş ýörelgesiniň aýratynlyklaryna görä ekranoplanlar bu ýörelgäni ulanyp deňiz gämilerine iň ýakyn. Diňe ekranoplanyň howa ýassygy howany ýörite enjamlar bilen mejbur etmek bilen däl-de, eýsem gelýän akym bilen döredilýär. Ganatyň aşaky tekizligindäki basyş ýokarlanýar, bu bolsa suwuň üstünden uçmagy tehnikany saklaýar.
Şeýle şertler diňe gaty pes belentliklerde (birnäçe santimetrden birnäçe metre çenli) döredilýär, şonuň üçin ekranoplanlar esasan suwuň üstünde ulanylýar. Şeýle hem adaty ýeriň üstünden uçup bilýärler, diňe tekiz bolmaly, agaçlar we ýeriň berk egriligi ýok.
Bu usuly suwuň üstünden hem, 7500 metre çenli belentlikde ulanmalydy. Ekranoplanlaryň mümkinçiliklerini barlamak üçin KM "Gämi gatnawy" synag synag modelini döretdi. Şeýle-de bolsa, daşary ýurtly hünärmenler bu harplary özbaşdak kesgitlediler - "Hazar Monster" (Kaspian Monster).
Ekranoplanyň ganatynyň uzynlygy 38 metre, uzynlygy 92 metre we uçuşyň iň ýokary agramy 544 tonna boldy. “An-225 Mriya” gelmezinden ozal dünýäniň iň agyr uçarydy. 1966-njy ýylyň 22-nji iýunynda daň atmanka, şol döwürdäki iň uly uçar Wolga gämi duralgasyndan uçuryldy we synaglar başlandy.
Synag uçuşlary Kaspiýsk (Dagystan) şäheriniň golaýyndaky Hazar deňzinde ýörite döredilen synag we gowşuryş bekedinde geçirildi. Uzak 15 ýyllap, tehnologiýanyň bu gudratynyň synaglary, 1980-nji ýylda pilot ýalňyşlygy sebäpli awariýa ýüze çykýança dowam edýärdi. Pidalar bolmady, üstesine-de, ekranoplan ýene bir hepde suwda galdy, ýöne halas etmek synanyşygy edilmedi. Hazar deňzinde gark boldy.
Täze döwürler we özgeriş şemallary giň ýurda beýleki zerurlyklary we beýleki gyzyklanmalary getirdi. Bir wagtlar üýtgeşik wakalar güwä geçýär we mundan beýläk Hazar we beýleki deňizleriň tekiz ýüzünde ganatlaryny uzadyp bilmez ... ýöne beýleki meselelerde garaşalyň we göreliň!